ด่างทับทิม มีประโยชน์ และ โทษ อย่างไร…
ด่างทับทิม คือ อะไร
ด่างทับทิม หรือชื่อทางเคมีว่า โปตัสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO₄) เป็นสารประกอบที่มีลักษณะเป็นผลึกสีม่วงแดง มีคุณสมบัติเป็น สารออกซิไดซ์ (Oxidizing Agent) ที่ทรงพลัง ซึ่งหมายความว่าสามารถทำปฏิกิริยาเคมีกับสารอินทรีย์หรือจุลินทรีย์ต่าง ๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ สารนี้ละลายน้ำได้ดี และเมื่อละลายจะให้สีน้ำม่วงสด
สารด่างทับทิม ชื่อสามัญของสารประกอบเคมีที่ชื่อว่า โปตัสเซียมเปอร์แมงกาเนต (Potassium Permanganate) มีสูตรเคมีคือ KMnO₄ โดยเป็นสารประกอบของโพแทสเซียม (K), แมงกานีส (Mn) และออกซิเจน (O)
ลักษณะทางกายภาพ
- มีลักษณะเป็นผลึกหรือผงสีม่วงแดงเข้ม
- เมื่อละลายน้ำจะได้สารละลายสีม่วงใส ซึ่งสามารถเปลี่ยนสีเป็นน้ำตาลดำหากทำปฏิกิริยากับสารอื่น
- มีกลิ่นเฉพาะ (ไม่ใช่กลิ่นเหม็น แต่สัมผัสได้ถึงความเป็นสารเคมี)
คุณสมบัติเด่น
- เป็นสารออกซิไดซ์แรงสูง (Strong Oxidizing Agent)
สามารถปล่อยออกซิเจนออกมาเมื่อทำปฏิกิริยากับสารอื่น ๆ จึงสามารถทำลายหรือยับยั้งแบคทีเรีย, จุลินทรีย์, สารอินทรีย์ที่เน่าเสีย หรือสารพิษบางชนิดได้ - มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อ
ใช้ฆ่าเชื้อรา แบคทีเรีย และไวรัสบางชนิด จึงนิยมใช้ล้างแผลและรักษาโรคผิวหนัง หรือแช่ผักผลไม้เพื่อฆ่าเชื้อ - มีปฏิกิริยาเปลี่ยนสีเมื่อเกิดปฏิกิริยาทางเคมี
จากม่วง → น้ำตาลดำ → ใส ขึ้นอยู่กับสารที่ทำปฏิกิริยาด้วย เช่น สารอินทรีย์หรือโลหะบางชนิด - 🧪 ความหมายของชื่อ “ด่างทับทิม”
- คำว่า “ด่าง” หมายถึง สารที่มีคุณสมบัติเป็นเบสอ่อนหรือเบสในระดับหนึ่ง แต่จริง ๆ แล้ว KMnO₄ ไม่ได้จัดว่าเป็นด่างในเชิงเคมีเข้มข้นแบบโซดาไฟหรือแอมโมเนีย
- คำว่า “ทับทิม” มาจาก สีม่วงแดงคล้ายพลอยทับทิม จึงรวมเรียกว่า ด่างทับทิม
- ดังนั้น “ด่างทับทิม” คือคำที่ใช้เรียกโดยทั่วไปในภาษาไทย ซึ่งอาจไม่ได้สะท้อนคุณสมบัติทางเคมีแบบเต็ม ๆ แต่เข้าใจง่ายและสื่อถึงลักษณะเด่นของสารนี้ได้ดี
ด่างทับทิมกับวงการแพทย์
ในทางการแพทย์ สารด่างทับทิม (Potassium Permanganate) เป็นสารที่ใช้มายาวนานในการ ฆ่าเชื้อและรักษาโรคผิวหนัง เนื่องจากมีฤทธิ์ในการทำลายเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา และไวรัสบางชนิดได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะเมื่อนำมาใช้อย่าง เจือจาง และใช้อย่างถูกวิธี
💧 วิธีการใช้งานทางการแพทย์
- แช่แผลหรือผิวหนังที่ติดเชื้อ
การใช้สารด่างทับทิมในรูปแบบน้ำเจือจาง (ประมาณ 0.01% หรือเจือจางจนเป็นสีชมพูอ่อน) สำหรับ:
- แช่เท้าในกรณีเป็นแผลพุพอง น้ำกัดเท้า หรือฮ่องกงฟุต
- แช่แผลเรื้อรังหรือแผลที่มีของเหลวซึม เช่น แผลเบาหวาน แผลติดเชื้อ
- แผลที่มีกลิ่นเหม็น เพราะช่วยยับยั้งการเน่าเสียและลดกลิ่นได้
✅ ข้อดี: ฆ่าเชื้อ ลดการอักเสบ และเร่งการสมานแผล
- รักษาโรคผิวหนังที่มีลักษณะเปียกหรือมีน้ำเหลือง
- เช่น กลาก เกลื้อน ผื่นเปียก ผดผื่นผิวหนังที่เกิดจากเชื้อรา
- การใช้จะช่วยให้ผิวหนังแห้งลง ลดความชื้นที่เชื้อโรคชอบ และช่วยให้ยาทาภายนอกออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น
- ล้างแผลที่อับชื้นหรือแผลจากการติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
- เช่น แผลเริม หรือแผลร้อนในที่ผิวหนังด้านนอก
- ในบางกรณี แพทย์อาจแนะนำให้แช่หรือประคบด้วยน้ำด่างทับทิมเจือจางเพื่อควบคุมเชื้อโรคเฉพาะที่
- รักษาโรคผิวหนังในเด็ก เช่น อีสุกอีใสที่มีตุ่มน้ำ
- ใช้เพื่อแช่หรือเช็ดผิว เพื่อลดการติดเชื้อทุติยภูมิ และช่วยให้แผลแห้งเร็วขึ้น
- เหมาะกับช่วงที่ตุ่มน้ำแตกแล้ว หรือมีอาการคันมากจนเกิดรอยแผลถลอก
⚠️ ข้อควรระวังในการใช้ในทางการแพทย์
|
รายการ |
รายละเอียด |
| ❗ ความเข้มข้น | ห้ามใช้เข้มข้นโดยตรงกับผิวหนัง เพราะอาจเกิดการระคายเคืองหรือไหม้ |
| 👶 เด็กเล็ก | ต้องใช้ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ |
| 🚫 ห้ามใช้กับเนื้อเยื่ออ่อน | เช่น ตา ปาก ช่องคลอด หรือแผลเปิดลึก |
| 🧴 เก็บรักษา | ควรเก็บในภาชนะปิดสนิท หลีกเลี่ยงความชื้นและแสงแดด |
🧠 เกร็ดความรู้: ทำไมถึงฆ่าเชื้อได้?
เพราะมันเป็น สารออกซิไดซ์ ที่ปล่อยออกซิเจนออกมาทำลายผนังเซลล์ของจุลินทรีย์ ทำให้เชื้อโรคถูกทำลายและไม่สามารถแพร่ขยายได้ต่อไป นอกจากนี้ยังช่วยลดการอักเสบ และดูดซับความชื้นบริเวณแผล
สรุป
ด่างทับทิมเป็นสารธรรมดาที่คุณคุ้นเคย แต่มี คุณประโยชน์มหาศาลทางการแพทย์ โดยเฉพาะในเรื่องของ การฆ่าเชื้อ รักษาแผลผิวหนัง และลดการอักเสบ อย่างไรก็ตาม ควรใช้อย่างระมัดระวัง เจือจางให้ถูกต้อง และควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนใช้ โดยเฉพาะในกรณีของเด็กเล็กหรือผู้ที่มีอาการแพ้
ด่างทับทิมคืออะไรในเชิงการบำบัด
สารด่างทับทิม (Potassium Permanganate – KMnO₄) เป็นสารออกซิไดซ์แรงที่มีคุณสมบัติเด่นในการทำลายสารอินทรีย์ เชื้อโรค และโลหะหนักบางชนิด จึงถูกนำมาใช้ในการ บำบัดน้ำ บำบัดกลิ่น และฆ่าเชื้อ อย่างแพร่หลายในหลายอุตสาหกรรม รวมถึงภาคครัวเรือนด้วย
💧 1. การบำบัดน้ำประปา
ในระบบผลิตน้ำประปา เช่น โรงกรองน้ำของเทศบาลหรือหมู่บ้าน มักมีการเติมสารด่างทับทิมในกระบวนการกรองน้ำ เพื่อ:
- กำจัดเหล็ก (Fe) และแมงกานีส (Mn) ที่พบในน้ำบาดาลหรือน้ำผิวดิน
- ลดกลิ่นและสีของน้ำ เช่น กลิ่นโคลน กลิ่นสารอินทรีย์ หรือสีเหลืองจากแทนนิน
- ฆ่าเชื้อจุลินทรีย์บางชนิด เช่น แบคทีเรียหรือโปรโตซัว
เมื่อ KMnO₄ ทำปฏิกิริยากับเหล็กและแมงกานีส จะตกตะกอนเป็นของแข็งที่กรองออกได้ในขั้นตอนถัดไป
🌾 2. การบำบัดในเกษตรกรรมและสัตว์น้ำ
🐟 ใช้ในบ่อเลี้ยงปลา
- ฆ่าเชื้อและกำจัดปรสิต เช่น ปรสิตภายนอก, รา, และแบคทีเรียที่ติดผิวปลา
- ทำความสะอาดบ่อก่อนปล่อยปลาใหม่
- กำจัดตะไคร่บางชนิด และช่วยลดของเสียอินทรีย์ในบ่อ
👉 อัตราการใช้ที่นิยม: 2–5 กรัม ต่อน้ำ 1 ลูกบาศก์เมตร (เจือจางให้ได้สีม่วงจาง ๆ)
🍅 ใช้ในภาคการเกษตร
- ใช้ล้างผักผลไม้จากแปลงเพื่อกำจัดเชื้อโรคหรือสารเคมีตกค้าง
- ล้างอุปกรณ์เกษตร เช่น ถังพ่นสาร เครื่องมือตัดแต่งพืช ให้ปลอดเชื้อ
🏭 3. การบำบัดน้ำเสียจากอุตสาหกรรม
ในบางโรงงาน เช่น โรงงานอาหาร, โรงงานผลิตสารเคมี หรือฟาร์มใหญ่ ๆ นิยมใช้ในระบบบำบัดน้ำเสีย เพื่อ:
- ออกซิไดซ์สารอินทรีย์ ที่ย่อยสลายยาก (เช่น ฟีนอล หรือแอมโมเนีย)
- ยับยั้งกลิ่นเหม็น จากการหมักเน่า
- ลดค่าบีโอดี (BOD) และซีโอดี (COD) ในน้ำก่อนปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม
🚿 4. การบำบัดกลิ่นในสุขาภิบาล
สามารถใช้ดับกลิ่นใน:
- ห้องน้ำ ห้องส้วมที่มีกลิ่นแรง
- ระบบบำบัดสิ่งปฏิกูลหรือบ่อเกรอะ
- ถังขยะ หรือบริเวณที่มีสารอินทรีย์เน่าเสีย
เพียงละลายสารด่างทับทิมเจือจางแล้วราดหรือฉีดพ่น จะช่วยยับยั้งจุลินทรีย์ที่ก่อกลิ่น
⚠️ ข้อควรระวังในการใช้ในการบำบัด
|
จุดระวัง |
รายละเอียด |
| 🔥 ปฏิกิริยารุนแรง | ห้ามผสมกับสารรีดิวซ์แรง เช่น แอลกอฮอล์ หรือกรดเข้มข้น |
| 👕 ทำให้เปื้อน | สารนี้ติดสีแน่นมาก หากหกใส่ผิวหนังหรือเสื้อผ้าจะเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลถาวร |
| 🧪 ปริมาณต้องเหมาะสม | การใช้มากเกินไปอาจฆ่าจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ต่อระบบนิเวศน้ำ |
| 🚯 ห้ามทิ้งลงท่อน้ำหากไม่ได้เจือจาง | เพื่อป้องกันอันตรายต่อระบบน้ำเสียของเมือง |
สรุป
สารด่างทับทิมถือเป็นสารเคมีที่มีบทบาทสำคัญในการ บำบัดสิ่งแวดล้อม ทั้งในด้านน้ำเสีย การเลี้ยงสัตว์น้ำ การเกษตร และแม้แต่ในระบบสาธารณูปโภค โดยอาศัยคุณสมบัติออกซิไดซ์ที่ทรงพลังเพื่อทำลายเชื้อโรค กลิ่นเหม็น และสารพิษ อย่างไรก็ตาม การใช้งานต้องอาศัยความรู้และความระมัดระวัง เพื่อไม่ให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพในระยะยาว
ด่างทับทิมในภาคเกษตรกรรมคืออะไร?
ด่างทับทิม หรือ โปตัสเซียมเปอร์แมงกาเนต (KMnO₄) เป็นสารเคมีที่มีคุณสมบัติในการ ฆ่าเชื้อโรค กำจัดเชื้อรา และยับยั้งการเติบโตของจุลินทรีย์ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ด้วยเหตุนี้จึงถูกนำมาใช้ใน ภาคการเกษตรและฟาร์มเลี้ยงสัตว์ เพื่อป้องกันโรค และรักษาสุขภาพของพืชและสัตว์
🌱 การใช้ในเกษตรกรรม
- ล้างผักผลไม้เพื่อลดสารพิษตกค้าง
สามารถนำมาใช้ล้างผักและผลไม้เพื่อ:
- ลดการปนเปื้อนของสารเคมี เช่น ยาฆ่าแมลง หรือสารป้องกันเชื้อรา
- ฆ่าเชื้อโรค ที่ปนเปื้อนจากดินหรือจากการขนส่ง
- ยืดอายุการเก็บรักษา โดยลดเชื้อจุลินทรีย์ที่ทำให้เน่าเสีย
🔹 วิธีใช้: ผสมน้ำจนได้สีชมพูอ่อน แช่ผักผลไม้ 10–15 นาที แล้วล้างออกด้วยน้ำสะอาด
- ล้างเมล็ดพันธุ์ก่อนเพาะปลูก
เพื่อป้องกันเชื้อราและแบคทีเรียที่เกาะอยู่กับเปลือกเมล็ดพันธุ์ เช่น เชื้อ Fusarium หรือ Rhizoctonia
- ช่วยลดโรคเน่าคอดิน (Damping-off) ในระยะต้นกล้า
- เพิ่มโอกาสงอกของเมล็ดพันธุ์
🔹 วิธีใช้: แช่เมล็ดในน้ำเจือจาง (ประมาณ 0.01%) เป็นเวลา 10–20 นาที แล้วล้างด้วยน้ำสะอาดก่อนนำไปเพาะ
- ฆ่าเชื้ออุปกรณ์ทางการเกษตร
เครื่องมือต่าง ๆ เช่น กรรไกรตัดแต่ง, ถาดเพาะกล้า, ถังพ่นยา ฯลฯ ควรฆ่าเชื้อก่อนและหลังใช้งาน เพื่อป้องกันโรคพืชแพร่กระจาย
🐓 การใช้ในฟาร์มเลี้ยงสัตว์
- ฆ่าเชื้อในฟาร์มไก่ สุกร วัว
สามารถนำมา:
- ราดพื้นคอกหรือโรงเรือน
- ทำความสะอาดอุปกรณ์ให้อาหารและน้ำ
- ลดกลิ่นเหม็นและฆ่าเชื้อในบริเวณเล้า
มีฤทธิ์ในการยับยั้งเชื้อที่อาจทำให้เกิดโรค เช่น เชื้อ Salmonella, E. coli, หรือเชื้อราต่าง ๆ
🐠 การใช้ในบ่อปลาและสัตว์น้ำ
- บำบัดน้ำในบ่อเลี้ยงปลา
- ฆ่าเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้ปลาป่วย เช่น แผลเรื้อรัง ตกเลือด
- กำจัดปรสิต เช่น เห็บปลา หรือพยาธิใบไม้
- ฆ่าเชื้อราบนตัวปลา หรือในน้ำบ่อที่เริ่มเน่าเสีย
🔹 อัตราแนะนำ: 2–5 กรัม/ลูกบาศก์เมตร (ต้องเจือจางก่อนใช้) และควรแยกปลาไว้ในบ่อพิเศษเพื่อสังเกตอาการ
⚠️ ข้อควรระวังในการใช้ในเกษตรและฟาร์ม
|
ข้อควรระวัง |
รายละเอียด |
| 🚫 ใช้เข้มข้นเกินไป | อาจทำให้พืชไหม้ หรือปลาและสัตว์น้ำตาย |
| 🧪 ห้ามผสมกับสารเคมีอื่น | เช่น ยาฆ่าแมลงหรือกรด-ด่างอื่น อาจเกิดปฏิกิริยารุนแรง |
| ⛔ หลีกเลี่ยงการใช้ในแสงแดดจัด | เพราะแสงจะเร่งการสลายตัวของสาร |
| 👨🌾 ควรสวมถุงมือและหน้ากาก | เพื่อป้องกันการสัมผัสโดยตรงกับผิวหนังและการสูดดม |
สรุป
ด่างทับทิมคือเครื่องมือที่เรียบง่ายแต่ทรงพลังสำหรับเกษตรกรและผู้เลี้ยงสัตว์ ใช้ได้ทั้งในด้านการ ฆ่าเชื้อ ทำความสะอาด บำบัดน้ำ และป้องกันโรค ได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพหากใช้อย่างถูกวิธี จึงเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยสำคัญใน เกษตรปลอดภัยและฟาร์มสุขภาพดี
สนใจติดต่อ เวิลด์เคมีคอล กรุ๊ป ผู้นําด้านการจําหน่ายและนำเข้า สารเคมีภัณฑ์ เคมีภัณฑ์อุตสาหกรรม ขนาดใหญ่ และ ขนาดย่อม ประเภท เคมีอุตสาหกรรม เคมีทําความสะอาด เคมีสระว่ายน้ำ เคมีบำบัดน้ำ เคมีงานปั้น-งานหล่อ เคมีอาหาร กลิ่น สารสกัด สี น้ำหอม เคมีเครื่องสำอาง อาทิ กลีเซอรีน โซดาไฟเกล็ด โซเดียมเมต้าไบซัลไฟต์ เอทิลแอลกอฮอล์ ฯลฯ สารพัดด้านเคมี เวิลด์เคมิคอล กรุ๊ป พร้อมให้บริการและให้ปรึกษากับลูกค้าทุกท่าน
สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
Line ID : @worldchemical
Facebook : https://www.facebook.com/chemical.chiangmai
เว็บไซต์ : www.worldchemical.co.th
โทร : 053 204 446-7
